Finanse to stosunki ekonomiczne polegające na gromadzeniu, podziale i wydatkowaniu zasobów pieniężnych.
W nauce o finansach termin ten definiuje się jako ogół zjawisk pieniężnych będących wynikiem działalności gospodarczej i społecznej prowadzonej przez ludzi. Ponieważ jednak nie wszystkie zjawiska pieniężne można włączyć do pojęcia finansów, a chodzi o pieniądz jako miernik kategorii realnych, to pojęcie finansów obejmuje tylko te zjawiska pieniężne, które są związane z kreacją i ruchem realnie istniejących zasobów pieniężnych lub z zaciąganiem zobowiązań do uruchomienia zasobów pieniężnych w przyszłości.
Teorie finansów stanowią wydzieloną część teorii pieniądza i ich zadanie polega na wyjaśnianiu funkcji pieniądza (stabilizacyjnej, alokacyjnej i redystrybucyjnej) w całym mechanizmie procesów gospodarczych oraz na wyjaśnieniu konstrukcji i funkcjonowania wszystkich kategorii finansowych (np. kredytu, budżetu, podatku, deficytu budżetowego).
Finansista to człowiek obeznany z zagadnieniami finansowymi, w nauce finansów, rzeczoznawca w sprawach finansowych. Potocznie również określenie dla kapitalisty, bankiera, posiadacza kapitału finansowego. Obecnie w terminologii ekonomicznej jest to określenie dla szeregu stanowisk związanych z finansami, między innymi:
młodszy finansista
analityk finansowy
analityk biznesowy
księgowy.
Gospodarka finansowa to działania podmiotów w dziedzinie zjawisk pieniężnych. Obejmuje posługiwanie się pieniądzem przez państwo, samorządy terytorialne i inne podmioty gospodarcze, gospodarstwa domowe i instytucje międzynarodowe.
Termin gospodarka finansowa jest terminem szerszym w stosunku do finansów, ponieważ do pojęcia finansów nie zalicza się pieniężnych ewidencji i statystyk oraz planowania finansowego.